Mehmed Rifat Efendi

Ahmed Muhtar Efendi (r. 27 Şâban 1298/25 Temmuz 1881) ile Ayşe Sıddıka Bacı’nın (r. 1 Zilhicce 1329/24 Kasım 1911) oğlu olan Mehmed Rifat el-Kādirî el-Eşrefî’nin (r. 10 Ramazan 1317/10 Ocak 1900), Osmanlı Müellifleri’nin yazarı tarafından Ahmed Rifat Efendi ile, bazıları tarafından da Mehmed Eşref Efendi ile karıştırılması, sonraki araştırmacıları işin içinden çıkamaz hâle düşürmüştür. Nefhatü’l Riyâzü’l Âliyye fî Beyâni’t-Tarîkati’l Kādiriyye yazarı Mehmed Rifat Efendi, Resmiyye kolu mensublarıyla yakın ilişkide olmuş bir kişidir:
  1. Sermet Çifter Kütüphânesi’nde 4 numaralı yazmada Mehmed Şemseddin Tekkesi şeyhi Mehmed Muhyiddin Hazretleri’nin el yazısı ile yazılmış bir risâle olduğu gibi (4/5, 91b varağı), kendisinden “bu fakîr ve hakîr Mehmed Rifat el-Kādirî” diye bahseden Mehmed Rifat Efendi’nin de el yazısı vardır (4/2, 14b varağı). Demek oluyor ki Mehmed Rifat Efendi ile Mehmed Muhyiddin Efendi birbirlerini tanımışlardır.
  2. Mehmed Rifat Efendi’nin Nefhatü’l Riyâzü’l Âliyye fî Beyâni’t-Tarîkati’l Kādiriyye adlı eserinin 32a, 38b, 156b, 286a varaklarında Ayşe Hâtun Tekkesi şeyhlerinden Mehmed Nûri Efendi Hazretleri’nin derkenârları vardır. Demek ki Mehmed Nûri Efendi, ihvan arasında okunmak üzere yazılmış olan bu kitabı eline alanlar arasında olacak kadar Mehmed Rifat Efendi’ye yakındır.
  3. Mehmed Rifat Efendi’nin Risâle-i Tâciyye el-Kādiriyye adlı eserinin ikinci bir nüshası, Ayşe Hâtun Tekkesi postnişînlerinden Ahmed Şemseddin Efendi Hazretleri tarafından istinsâh edilmiş olup, Süleymâniye Kütüphânesi, Galata Mevlevîhânesi Bölümü, 27/3 numarada bulunmaktadır. Demek ki Ahmed Şemseddin Efendi, Mehmed Rifat Efendi’nin risâlelerini tanıyacak ve yeni bir nüshasını çıkartmak üzere kitâb ödünç alacak kadar kendisine yakındır.

Kādirîlik hakkında çok sayıda eser telif, tercüme veyâ istinsâh etmiş olan Mehmed Rifat Efendi’nin kitablarından kütüphânelerde bulabildiklerimizi aşağıda sıralıyoruz.

  1. Nefhatü’l Riyâzü’l Âliyye fî Beyâni’t-Tarîkati’l Kādiriyye. Bu kitâb, Kādirî usûl, erkân, târih ve menkıbelerini anlatan, metni xvi+465 varak tutan eşsiz bir Kādiriyye ansiklopedisidir. Kitâb 1268/1851-52 yılında tamamlanmış, ihvâna hediye edilmiştir.
    Eserin 32a, 38b, 156b, 286a varaklarında Ayşe Hâtun Tekkesi şeyhlerinden Mehmed Nûri Efendi Hazretleri’nin derkenârları vardır.
    Eser bir doktora tezi içinde yeni harflere de çevrilmiştir.
  2. Risâle-i Tâciyye el-Kādiriyye. Bu eserin ikinci bir nüshası, Ayşe Hâtun Dergâhı postnişînlerinden Ahmed Şemseddin Efendi Hazretleri tarafından istinsâh edilmiştir.
  3. Şehâbeddin Ahmed Hamavî Hazretleri’nin Risâle-i Esmâ-i Sülûki’l-Kādiriyye risâlesinin tercümesi.
  4. Risâletü’s-Sülûki’l-Kādiriyye.
  5. Muhammed Şîrîn el-Mağribî el-Kādirî Hazretleri’nin Risâle-i Câm-ı Cihânnümâ Farsça risâlesi.
  6. Risâle-i Tâc-ı Kādiriyye.
  7. Risâle-i Sülûk-i Kādiriyye-i Eşrefiyye.
  8. Muhyiddin Arabî Hazretleri’nin Mir’âtü’l-Meânî li İdrâki’l-Âlemi’l-İnsânî adlı eserinin tercümesi. Muhyiddin Arabî Hazretleri’nin “işârât-ı âlîleri” ile Türkçe’ye tercüme edilmiştir.
  9. Abdülhak Dehlevî’nin Cezzâbü’l-Kulûb kitabının tercümesi.
  10. Abdülhak Dehlevî’nin Tuhfetü’d-Devhateyn fî Beyâni İttihâdi’t-Tarîkayn kitabının tercümesi.
  11. Tercüme-i Mukaddimetü’l-Acurrûmîye. Arapça dilbilgisine dâir bir eserdir.
  12. Tercüme-i Şerh-i Rubâiyyât. Abdullah bin Mahmud el-Ahrâr eş-Şâşînin (r. 895/1490) rübâîlerine, Câfer EbûAlî el-Hemedânî’nin yapmış olduğu Farsça şerhinin tercümesidir.
  13. Tercüme-i Şerhu’l-Kasîdeti’l-Hamriyye. İbn Fâriz’in kasîdesine, Azîz en-Nesefî’nin Farsça yapmış olduğu Farsça şerhin tercümesi.
  14. Tercüme-i Risâle-i Ebî Saîd Ebi’l-Hayr. Abdülkādir Geylânî Hazretleri’nin evlâdlarından Ebû Saîd Ebu’l-Hayr Hazretleri’nin bir risâlesinin tercümesidir.
  15. İhtisâr-ı Kitâb-ı Mârifet-i Tarîkat-i Kādiriyye.
  16. Tercüme-i Risâle-i Kutbü’l-Ârifîn eş-Şeyh es-Seyyid Sâfî Sâdık. Farsça’dan tercüme.
  17. Risâle-i Suâl ü Cevâb. Niyâzî-yi Mısrî Hazretleri’nin bir risâlesi.
  18. Lübb-i Füsûs-i Şeyh-i Ekber Muhyiddin Arabî kuddise sırruhu.
  19. Risâle-i Kıblenâme-i Behâl-i Mutasavvıfûn.
  20. Tercüme-i Gavsiyye-i Muhyiddin Arabî kuddise sırruhu’l-aliyy.
  21. Tercüme-i Levâyih-i Şeyh Câmî en-Nakşibendî kuddise sırruhu.
  22. Risâle-i Tasavvuf. Abdülahad Nûri ve Şemseddin Sıvâsî Hazretleri’nin sözlerinden görüşlerinden oluşmuş bir risâledir.
  23. Tercüme-i Risâle-i Şeyh Ebû Ali Câfer el-Cürcânî ani’l-evlâdi Şeyh Abdülkādirü’l-Geylânî kuddise sırruhu’l-azîz.
  24. Tercüme-i Risâle-i Sırrı’d-Deverân-ı Şeyh Abdülkādir Efendi ani’l-evlâdi Şeyh İzzeddin el-Kādirî el-Eşrefî kuddise sırruhu.
  25. Terceme-i Fütûhâtü’l-Mekkiyye min Te’lîfâti Şeyh Muhyiddin Arabî el-Kādirî kuddise sırruhu. Şeyhü’l-Ekber Hazretleri’nin meşhur Fütûhâtü’l-Mekkiyye adlı eserinin 253. bâbının tercüme ve şerhidir.
  26. Şerh-i İlâhî-yi Şeyh Eşrefzâde Abdullah er-Rûmî el-Kādirî kuddise sırruhu. Yedikule’de Hacı Evhâdeddin (Sünbüliyye) Tekkesi şeyhlerinden el-Hâc Hüseyin Efendi’nin (r. 1105/1694), Eşrefoğlu Abdullah Rûmî Hazretleri’nin “Tecellî-i şevk-i dîdârın // Beni mest eyledi hayran” beyti ile başlayan kasîdesine yazdığı şerhdir.
  27. Şerh-i Kasîde-i İbni Fâriz Sâdeddin el-Fergânî el-Kādirî. Farsça.
  28. Nuketu’l-Aşk. Muîdeddin el-Cündî el-Kādirî Hazretleri’nin Nuketu’l-Aşk adlı Farsça şiirinin şerhidir.
  29. Duâ-yı Gavsiyye. Abdülkādir Geylânî Hazretleri’nin bir duâsıdır.
  30. Muhammed Ârif el-Kādirî Hazretleri’nin İcâzü’l Hikem adlı eserinin Türkçe’ye tercümesi.
  31. Nuketu’l-Aşk. Muîdeddin el-Cündî el-Kādirî Hazretleri’nin şiiri. Farsça.
  32. eş-Şeyh Abdülkerîm el-Cîlî Hazretleri’nin Hakîkatü’l-Yakîn ve Zülfetü’l-Temkîn adlı eseri. Arapça.
  33. Şerh-i Ebyât. Mevlânâ Celâleddin Rûmî Hazretleri’nin bir gazelinin Türkçe şerhidir.
  34. Duâ-yı Meşâyih alâ Lisâni’l-Arabî. Arapça bir duâdır.
  35. Risâle-i Sülûk-ı Kādirî. Kādiriyye Tarîkatı sülûğu hakkında Mehmed Rifat Efendi’nin telif ettiği bir eserdir. [Bu eserin bir başka nüshası, Süleymâniye Kütüphânesi, Hacı Mahmud Efendi Bölümünde, 4345/2 numarada, yâni Mustafa Âhî Hazretleri’nin ketebe kaydının olduğu risâlenin hemen arkasında bulunmaktadır. Eserde Ali Vâhidî Hazretleri’nin dîvânından bir alıntı vardır. Buradan bu dîvânın Mehmed Rifat Efendi’nin eline geçtiğini anlıyoruz. Zâten Mehmed Rifat Efendi’nin kitabları listesinde Kitâb-ı Dîvân-ı İlâhiyât li’ş-Şeyh Ali el-Vâhidî adı geçmektedir.]
  36. Terceme-i Risâle-i Şeyh Abdülhak Dehlevî (kuddise sırruhu). Abdülhak Dehlevî Hazretleri’nin bir risâlesinin tercümesidir.
  37. Terceme-i Risâle-i Şeyh Abdülkādir el-Geylânî (kuddise sırruhu). Abdülkādir Geylânî Hazretleri’nin ehl-i sünnet inancı hakkındaki bir risâlesinin Türkçe’ye tercümesidir.
  38. Terceme-i Risâle-i Şeyh Ebû Ali Câfer el-Hüseynî el-Cürcânî (kuddise sırruhu). Farsça’dan Türkçe’ye tercüme. Bu listede 23 numaradaki metnin aynısıdır.
  39. Süleyman Çelebi Hazretleri’nin meşhur Mevlid’i.

Mehmed Rifat Efendi 10 Ramazan 1317/12 Ocak 1900 günü göçmüş ve Kabakulak Hazîresi’ne sırlanmıştır. Hazîredeki 9 numaralı mezar taşı onundur.

Mehmed Rifat Efendi’nin bir şiirini okuyalım.

Zîver-i sertâc-ı rif‘at oldu mühr-i Kādirî
Şeb çerâğ-ı ferr ü şevket oldu mühr-i Kādirî

Çeşm-i sâlik pertev-i feyzin müşâhid de ânın
Kevkeb-i burc-i saâdet oldu mühr-i Kādirî

Bahş-i bû-yi zühd içün her bir mürîd-i sâdığa
Nâfe-i müşk-i saâdet oldu mühr-i Kādirî

Hânegâh-ı dilleri tenvîre aşkullah ile
Âfitâb-ı evc-i himmet oldu mühr-i Kādirî

Hakk’ı erden, eri Mü’min’den iste
Budur sözüm sana şikeste beste

Bu sayfa son olarak 20.05.2012 târihinde değiştirilmiştir.