Kartal Baba Tekkesi, Duvardibi ile Bağlarbaşı’nı birleştiren Nuhkuyusu Caddesi üzerinde, eski adı Bağlarbaşı Caddesi, yeni adı Kartal Baba Caddesi olan yolun köşesinde idi. Yolların diğer köşesinde Şeyhülislâm Arif Hikmet Bey Hazîresi vardır.
Tekke hakkında çok az mâlûmat var idi. Cemâleddin Revnakoğlu arşivi sâyesinde bu tekke hakkında bildiklerimiz epeyce artmıştır.
Adı Hadîkatü’l-Cevâmi’de adı geçmediğine göre tekke 1182/1768-69 yılından sonra, Paris’te 1786’da bastırılmış olan Plan de la ville de Constantinople adlı haritada gösterildiğine göre de 1786’dan önce kurulmuştur.
Tekkede Kādiriyye, Celvetiyye, Nakşibendiyye tarîkatlarına mensub şeyhler irşad görevini yerine getirmişlerdir. Ömer Bahri Efendi zamânında tekke Kādirîliğin Resmiyye koluna, sonra Nakşibendiyye’ye geçmiştir.
Tekke zamanla harâb olmuş, Mısır vâlisi Kavalalı Mehmed Ali Paşa’nın mûtakalarından Lâlter Hanım tarafından mükemmelen yenilenmiştir. 1296/1878-79 yılında tamamlanan tâmiri anlatan kitâbeyi okuyalım.
Kıldı bu dergâhı evvel lâne-i feyz ü kemâl
Bast edip Kartal Baba elhak cenâh-ı himmeti
Tâir-i rûhu uçup dem geçmiş olmuşdu harâb
Lâlter Hanım güzel yaptırdı buldu cenneti
Tekkenin şeyhi İbrâhim Edhem Efendi’ye mensûb olan Lâlter Hanım 1295/1878 yılında (24 Şevvâl 1295/21 Ekim 1878 günü) göçtüğü için tâmirin tamamlanmasını görememiştir. Tekkenin hazîresinde olan kabrinin kitâbesi şöyledir.
Hüve’l Hayyü’l Kayyum
Mısır vâlisi esbak
Mehmed Ali Paşa
mûtakalarından olup
Kartal Baba Dergâh-ı
şerîfinin bâniye-i sâniyesi
olarak müceddeden inşâ
ve müteakiben irtihâl-i tecelligâh-ı
bekā eden muhibbe-i turuk-u âliyye
merhûme Lâlter Hanım’ın rûhiyçün
fâtiha sene 1295
fî L 24
Zaman içinde binâ tekrar harâb olmuş, 1970 yılında Vakıflar İdâresi tarafından yıktırılmıştır. Tanınmış bir sanayicinin maddi mânevî desteğiyle Kartal Baba Câmii yeniden inşâ olunup 14 Eylül 1975 târihinde ibâdete açılmıştır.
Tekke’nin kurucusu ‘Çoban Ahmed Dede’ adıyla da bilinen Şeyh Ahmed Kartal Hazretleri’dir. Şeyh Mustafa Gavsi Efendi’nin halîfelerindendir. Hicrî 1180, mîlâdî 1766-67 yılında göçmüştür.
Kartal Baba — deyim yerindeyse — Mustafa Âhî Hazretleri’nin mânevî amcası, yâni mânevî babasının mânevî kardeşi, daha açık bir ifâdeyle şeyhinin pirdaşı oluyor.O zamanlarda tarla olan Nuhkuyusu civarında çobanlık yapan Kartal Baba, koyun gütmekle kazandığı paralarla bu tekkeyi yaptırmıştır. Hakkında şöyle bir beyit vardır:
Âşiyân ez kerâmet şu muallâ tekkede
Şâhbâz-ı evc-i himmet Hazret-i Kartal Dede
Tekkenin sonraki şeyhi Karakaş Şeyh Sâlih Efendi, Celvetiyye’den Kaymak Baba’nın halîfesidir. 1212/1797-98 yılında rıhlet etti.
Şeyh Sâlih Efendi’den sonra postnişînlik Celvetiyye’den Çamlıcalı halîfesi Sertarîk Sarı Hâfız Efendi’ye geçti. Hâfız Efendi’nin irtihâl târihini bilmiyoruz.
Sarı Hâfız Efendi’den sonraki postnişîn Şeyh Ali Dede Efendi’dir. Celvetiyye’den olan bu zât-ı şerîf 1216/1801-02’de göçtü.
‘Dellâl şeyh’ diye de tanınan Seyyid Ömer Bahri Efendi, Kādirîliğin Resmiyye kolundan Süleyman Sâfî Hazretleri’nin halîfelerindendir. Sultan II. Mahmud’un kızı Sâliha Sultan’ın 1250/1834 yılında yapılmış olan düğününe dâvetli şeyhler arasında idi. Göçüş târihini bilmiyoruz. Tekkede medfundur.
Nakşibendiyye’den olan bu zât 1260/1844-45 yılında göçtü. İrtihâline “Şeyh Ahmed men arefle kıldı Hûdan Lâmekân” mısrâı ile târih düşülmüştür. Tekkenin hazîresinde yatıyor. Kabir taşının kitâbesi şöyledir.
Yâ Hû
Ol cenâb-ı Hacı Ahmed şeyh-i kâmil nüktedan
Bağ-ı nakşibendî içre tutmuş idi âşiyân
Sâz-ı unsur perdesinde bülbül-i şeydâ olup
Gülsitân-ı çâr yâre oldu vâsıl kâmrân
İsm-i Hayyü Lâyezâl’e düştü mazhar zikr ile
Ol makām-ı sırr-ı sırrda buldu hayy-ı câvidân
Darb-ı tevhîd ile sırr-ı ...[?] eyleyüp
Nahnu akreb âyinesinden gördü Hakk’ı ayn-i ân
Hâfızâ târîh-i menkut dediler hep ehl-i hâl
Şeyh Ahmed men arefle kıldı Hûdan Lâmekân
rûhiyçün el-fâtiha
sene 1260 h
Hacı Ahmed Efendi’nin oğlu Şeyh Muhtar Efendi de hilâfet sâhibi ise de mümeyyizlik görevi dolayısıyla postnişînlik yapamamış, kendi yerine vekil tâyin etmiştir.
Nakşibendiyye’den Şeyh Râsih Efendi, dâhiliye nâzırı Saîd Efendi’nin aracılığı ile tekkeye şeyh olmuştur. Sonra Kādirihâne şeyhinin arzıyla 1295/1878 yılında kasr-ı yed etti. Göçüşü 1298/1880-81 yılındadır.
Bu zatın şeyhlik hizmetine ehil küçük oğlu, babasının rızâsını kazanmak için kendi isteğiyle 1321/1903-04’de şeyhlikten el çekmiştir.
Muhacir Fodlacıbaşızâde Hacı İbrâhim Edhem (bin Seyyid Mehmed Şumnî) Efendi Bulgaristan’ın Şumnu eşraf ve hânedânındandır. 1258/1842-43 yılında doğdu. Bursa’da Büyük Kaygulu Tekkesi şeyhi Şumnî Hasan Efendi’nin halîfesidir. Ondan hilâfet aldıktan sonra Köstendil’de Kādiriyye’den Sakal-ı Şerif Tekkesi’ni kendi parasıyla uyandırdı ve bu tekkede on sene kadar şeyhlik etti. Acı yenilgiyle sonuçlanan 93 savaşından sonra Balkanlardan kopan göç hareketiyle 1293/1876-77’de İstanbul’a geldi, akrabası olan Şeyh Râsih Efendi’nin 1294/1877-78’de kasr-ı yed etmesinden sonra Kartal Baba Tekkesi’nde irşad postuna geçti.
İbrâhim Edhem Efendi, Üsküdar Bandırmalı Dergâhı şeyhi Gâlib Efendi’den de Haşimiyye icâzeti, ayrıca Bursa’da Hazret-i Üftâde Tekkesi şeyhi Kutub İbrâhim Efendi halîfelerinden birinden de teberrüken Celvetiyye hilâfeti almıştır. Hazret-i Hüdâî’nin Üsküdar’da medfûn bulunması dolayısıyla hürmeten ve teberrüken dâimâ Celvetî tâcıyla gezer, zikir esnâsında Kādirî tacı yerine Celvetî tacı giyerdi. 23 Zilhicce 1325/27 Ocak 1908 târihinde vefât etti. Türbede medfundur. Sandukası önünde halîfelerinden Ispartalı dersiâm Hacı Hasan Hüsnü Efendi’nin yazdığı şu tâlik levha vardır.
Bâb-ı Kādirîden aşk ile Hakk râhına kurban Şeyh İbrâhim’dir bu
Çeşm-i ibretle kıl nazar makām-ı ilticâdır bu
Şehr-i aşkda mürşid-i râh-ı hüdâdır bu
Saray-ı kalbini pâk eyle bâb-ı evliyâdır bu
Kartal Baba Tekkesi’nin yakınlarındaki meşhur Zeynep Kâmil Hastanesi’ni (eşi Yusuf Kâmil Paşa ile birlikte) yaptıran Zeynep Hanım, Şeyh İbrâhim Edhem Efendi’nin mensublarındandır. Hastaneyi şeyhinin emri üzerine inşâ ettirdiği rivâyet edilir. Salı günleri dergâha gelir, mutfağa girer, bizzat pişirdiği yemekleri fukarâya yine bizzat kendisi dağıtırmış. Çemberlitaş civârındaki Kara Baba Türbesi’ni de yangından sonra (Mısır Hıdivi ile berâber) ihyâ etmiştir.
İbrâhim Edhem Efendi’nin üç halîfesini tanıyoruz. Biri, türbesi Köstendil’de ziyâretgâh olan Köstendil’li Şeyh Ali Baba, diğeri Ispartalı dersiâm Hacı Hasan Hüsnü Efendi, üçüncüsü küçük oğlu Hâfız Hasan Hulkî Bey’dir.
Tekkenin son şeyhi, İbrâhim Edhem Efendi’nin dört evlâdından en küçüğü Hâfız Hasan Hulkî Bey’dir. ‘Kartalbaba’ soyadını almıştır. Kendisini tanımış olan Cemâleddin Revnakoğlu onun hakkında diyor ki:
Üsküdar Ravza-i Terakki Mektebi’nde okumuş, husûsî dersler görmüş, ayrıca Üsküdar’ın tanınmış âlimlerinden Çınar Tekkesi şeyhi dersiâm Sıvaslı Şehlâ Osman Efendi’nin halîfelerinden ve Üsküdar mücîz dersiâmlarından Kazasker Câmii imam ve hatibi Hoca Ahmed Kâmil Efendi’nin câmi derslerine devâm edip, ondan icâzet almıştır. Şimdi ticâretle meşguldür. Gâyetle müeddeb, kibâr, halûk, efendi bir insandır. Meşâyihin münevverlerinden sayılacak kıymettedir. Eski terbiye ve necâbetin mücessem timsâli olan bu efendi insan, 1954’de (1382 Ramazân-ı şerîfinin kadir gününde) genç sayılacak bir çağda iken şeker ve prostattan vefât eyledi. Karacaahmet şehidliğinde annesinin yanına sırlandı.
Tekkenin üç zâkirinin adını biliyoruz. (1) Üsküdar Avnizâde Tekkesi şeyhi paçavracı Arap Şeyh Beşir Efendi; (2) Üsküdar’lı Âsım Efendi; (3) Üsküdar Safvetî Paşa Tekkesi son şeyhi, meşhur durak üstâdı Saîd Bey’in çıraklarından Üsküdarlı Hâdi Bey. Allah hepsine rahmet eyleye.
Hakk’ı erden, eri Mü’min’den iste
Budur sözüm sana şikeste beste
Bu sayfa son olarak 20.05.2012 târihinde değiştirilmiştir.